In veel teams is het een dingetje. Elkaar aanspreken. Het gebeurt ofwel helemaal niet, ofwel alle tact is verdwenen. De balans, het evenwicht in de zoektocht naar een constructieve aanspreekcultuur is lastig te vinden.

De behoefte aan veiligheid binnen een team is groot. We willen ons allemaal gezien en gehoord voelen. Op een positieve manier. Alleen dan ‘horen we er bij’ en verdienen we onze plek in de groep. Alle basisbehoeften spelen een rol. En die rol is groter dan we denken.

Wanneer ik signalen of vragen krijg als “onze aanspreekcultuur moet veranderen” of “ze moeten leren elkaar maar eens goed aan te spreken” weet ik vaak: er is meer aan de hand. Het spel van feedback geven en ontvangen is onderdeel van de gehele groepsdynamiek. Alle interactie op de onderstroom speelt een rol.

 

Aanspreken of leren?

Over het algemeen spreken we iemand aan wanneer iets werkinhoudelijk anders gaat dan verwacht. Of we spreken iemand aan wanneer het gedrag als niet prettig wordt ervaren. Waarna het aan de ander is om te reageren. Naast datgene wat je zegt speelt er nog iets belangrijks mee. De intentie en de toon waarop je spreekt. Wil je de ander wijzen op een fout? Vind je dat de ander ergens schuld aan heeft? De kans is groot dat de ander zich dan aangevallen voelt. De verhoudingen zijn niet meer gelijkwaardig. Helpender is om vanuit een gelijkwaardige positie aan te geven wat je ziet of voelt, zodat de ander het eigenaarschap kan nemen voor vervolg.

Eigenlijk weten we het wel: jouw interpretatie van goed of fout hoeft geen werkelijkheid te zijn. Dus we snappen ook dat je feedback vanuit jouw persoonlijke ervaring hoort te brengen. Alleen in werkelijkheid gaat het vaak anders. Bijvoorbeeld met ‘ik zie dat jij iets fout hebt gedaan’ zet je de ander direct in een verdedigende slachtofferpositie. Wil je constructief aanspreken? Probeer het dan zo: ‘ik merk dat resultaat x anders is dan ik had verwacht’ gevolgd door: ‘zullen we samen onderzoeken waardoor?’. Of ‘de manier waarop je net sprak, daar schrik ik van’ gevolgd door ‘zou je me uit willen leggen wat je bedoelt?’. Hiermee blijven jullie gelijkwaardig, lerend en nieuwsgierig.

 

Met welke oren luister je?

Ook het ontvang van feedback is een kunst an sich. We steken snel de handen in de lucht, ‘ik kon er niets aan doen’, ‘ik had er geen invloed op’. Het is zo gebeurd. Maar is dat ook daadwerkelijk zo? Je kunt luisteren met de oren van degene die ergens schuldig aan is, die aangevallen wordt. Dan schiet je ook snel in de verdediging. Emoties gaan een rol spelen. Je wordt boos of verdrietig, want je wilt geen fouten maken en je wilt zéker niet dat een collega boos op je is. Al deze gedachten en emoties zijn belemmerend en beïnvloeden de manier waarop je luistert. Wat gebeurt er als je deze los laat? En vanuit nieuwsgierigheid gaat luisteren naar het verhaal van de ander? Wat zegt dat over de situatie? Had je daadwerkelijk geen invloed? Kon je er écht niks aan doen? Of was het een samenloop van omstandigheden waar jullie beiden iets van kunnen leren?

Met welke toon of intentie iets gebracht wordt: je hebt altijd invloed op de manier waarop jij luistert en ontvangt. Ook al is de toon of de boodschap nog zo bot en zou je je aangevallen kúnnen voelen.

 

Het is een cirkel

Natuurlijk heeft je houding in de interactie met anderen invloed. Én: het is helpend om te weten dat het maken van goede afspraken één van de belangrijkste andere factoren is. Het is de basis voor het aanspreekgedrag, de aanspreekcultuur. Maak je geen goede afspraken? Waarop baseer je dan je feedback? Dan wordt het juist iets persoonlijks én iets emotioneels. Begin met het bespreekbaar maken, maar dan goede afspraken en pas dan kan je beginnen met elkaar constructief aanspreken. Wanneer je er op deze manier naar kijkt wordt aanspreken een stuk gemakkelijker. Vandaar dat ik sessies waarbij het aanspreken van collega’s een thema is vaak gebruik maak van de aanspreekcirkel (zie foto!). Meestal komt er direct een soort sprankel in de groep, na de uitleg valt het kwartje: “dát is dus wat we altijd doen!” We slaan een stapje over, waardoor het zo ongemakkelijk wordt.

 

Om elkaar écht constructief aan te spreken is een veilige bodem nodig. De groepsdynamiek is de basis voor een effectief team. Meer verdieping op dit vlak? Sluit eens aan bij één van de gratis webinars.