Rouwen na verlies. Het is en blijft een lastig onderwerp. Taboe misschien zelfs nog steeds. En toch maakt iedereen het wel eens mee. Een verlies. Verlies van een dierbare. Verlies van werk. Verlies van een partner bij scheiding. Er zijn vele vormen van verlies. En ze horen bij ons leven. Maar op de werkvloer blijft het een lastig dingetje. En dat zou dus niet zo hoeven zijn. Ik leg het graag even uit.

Wat is rouw eigenlijk?

Ik vroeg het aan Francis van Venrooij, rouw en verlies therapeut bij Van Waarde, praktijk voor relatie en rouw . Zij zegt: “Rouw is voor iedereen anders. Ieder proces na verlies is persoonlijk.” De impact op het leven is voor iedereen anders. En daarom is het voor iedereen een eigen zoektocht. Wat en wie heb je nodig in dit proces? Ook dat is voor iedereen anders. De een pakt snel de gewone draad weer op. De ander zit vast. De een heeft hulp nodig, de ander niet. “En wat doe jij dan als therapeut?”, vroeg ik Francis. “Wanneer iemand vast zit, gaan we samen op zoek. Hoe werkt rouw voor jou? En dat is dus voor iedereen een ander proces.”

Hoe zit het dan met rouw en werk?

“Werk is belangrijk”, geeft Francis aan. “Werk geeft je structuur, afleiding, een doel én sociaal contact. Voor veel mensen is het dus behulpzaam om ook na een groot verlies weer aan de slag te gaan. Maar: ‘Je hangt rouw niet zomaar aan de kapstok als je binnen komt.’ Dat proces gaat door tijdens het werk.” En rouwen vraag al veel van je. Dus het is ook belangrijk dat de lat niet zo hoog hoeft te liggen. Een tip voor leidinggevenden: “Blijf in gesprek met degene die rouwt. Wat lukt er wel, en wat niet. Omdat het voor iedereen zo’n ander proces is, is het ook belangrijk om juist in contact te blijven en te kijken waar je de flexibiliteit kunt behouden. Soms is het bijvoorbeeld lastig om de juiste concentratie te vinden. Maak dan afspraken met elkaar over bijvoorbeeld werktijden. Of de werkplek. En laat het rouwen er zijn. Ben flexibel als het even niet gaat.”

En in teamverband?

Wat kan je verwachten van een collega die rouwt? Ik vroeg het Francis: “Iemand die rouwt is niet ziek. Dus je mag afspraken maken en verwachten dat iemand zich daar aan houdt. Maar kijk wel goed naar wat wel en wat niet kan. Maak reële afspraken. En houd óók rekening met het feit dat iedere dag anders kan zijn.” Zo vindt de een het fijn om er over te praten, de ander niet. En ook dát kan iedere dag anders zijn. En lastig in te schatten voor de ander, we willen het wél goed doen. Een tip: “Begin er dus niet zomaar over. Maar stel een vraag. Vraag of het oké is om er aandacht aan te besteden, of iemand iets kwijt wil.” Op die manier kan je luisteren naar het antwoord en daar naar handelen. Maar ook: een nee op dit moment betekent geen nooit. Dus: “Blijf in contact, blijf af en toe checken waar de behoefte ligt. Juist ook later in het proces.”

En voor de leidinggevenden onder ons: een verlies voor de één kan een oud verlies triggeren bij een ander. Focus dus niet alleen op degene die een verlies doormaakt. Maar houd iedereen in de gaten. Wat doet het met iemand anders? En besteed daar dan ook aandacht aan.

Andere vormen van verlies

We rouwen niet alleen om het verlies van een dierbare. We rouwen ook bij een scheiding. Of bij verlies van werk. Of grote veranderingen op het werk. En hoe ga je dan om met dat soort rouw? Bij een grote verandering op het werk, een reorganisatie bijvoorbeeld? “Neem mensen zo veel mogelijk in een vroeg stadium al mee,” geeft Francis aan. “Zo kunnen mensen zich voorbereiden en kan ieder op zijn eigen manier wennen aan de veranderingen die komen gaan.” Ook hier maakt iedereen zijn eigen proces door. Dat proces kan emoties met zich mee brengen. Én wellicht weerstand, met mogelijk bijpassend vervelend gedrag. Ook daar is het belangrijk om aandacht te hebben. Aandacht voor de achterliggende behoefte. Én begrip voor het feit dat de emotie die geuit wordt gewoon met een rouwproces te maken heeft. Er kan zomaar door de grote verandering een oud verlies getriggerd worden wat het huidige gedrag verklaart. “Oordeel dus niet meteen maar luister en geef aandacht” is wat Francis aangeeft.

Afscheid

In ieder rouwproces is het belangrijk om stil te staan bij het afscheid van het oude. Of het nu gaat om het verlies van een dierbare of om werk gerelateerde veranderingen. Bewust stilstaan bij het afscheid helpt mensen in het rouwproces. Niet om een punt te zetten, maar om het nieuwe makkelijker te ontvangen.

Wanneer een collega vertrekt, neem bewust afscheid, ook al klikte het niet. Zet je zelf de stap naar een nieuwe baan? Neem bewust afscheid van de oude, wat de reden van je overstap ook is. Ook dit helpt om, om te gaan met de nieuwe situatie.

Een laatste tip van Francis voor teams:

“Laat de rouw er zijn, het is onderdeel van de mens. En daarmee niet los te koppelen van werk. Blijf in contact met elkaar. En niet te vergeten: rouw eindigt niet. Vraag dus niet ‘of iemand het al een plek gegeven heeft’. Dat voelt namelijk vaak alsof iemand het in een kastje moet stoppen met het deurtje dicht en klaar ermee. Je geeft verlies geen plek, maar je verweeft het in je leven. Je leert leven mét het verlies.”

Foto: Francis in haar praktijk, door Danny Fotografie